ΙΝΟΜΥΩΜΑΤΑ

Τα ινομυώματα είναι καλοήθεις όγκοι της μήτρας που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των αναπαραγωγικών χρόνων της γυναίκας και συχνότερα στις ηλικίες 30-50 ετών. Δεν συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου της μήτρας και σχεδόν ποτέ δεν μεταλλάσσονται σε καρκίνο.

Οι 2 στις 3 γυναίκες θα αναπτύξουν τουλάχιστον 1 ινομύωμα κάποια στιγμή στη ζωή τους. Θεωρείται ότι οι υπέρβαρες ή οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν ινομυώματα, ίσως λόγω του ότι εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων. Αντίθετα, γυναίκες που έχουν γεννήσει αναπτύσσουν ινομυώματα σε μικρότερη συχνότητα. Παύουν να μεγαλώνουν στην εμμηνόπαυση, όταν πλέον τα επίπεδα των οιστρογόνων κατακρημνίζονται, και αρχίζουν σταδιακά να μικραίνουν ή και να ασβεστοποιούνται.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Οι περισσότερες γυναίκες με ινομυώματα δεν έχουν συμπτώματα και τα ανακαλύπτουν τυχαία σε κάποιο υπερηχογράφημα ή σε κλινική εξέταση. Η 1 στις 3 όμως θα εμφανίσει, ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του ινομυώματος:

Περίοδο με σημαντική απώλεια αίματος (μηνορραγία), που μπορεί να διαρκεί περισσότερο από μία εβδομάδα (πολυμηνόρροια), καμμιά φορά επώδυνη (δυσμηνόρροια) ή και σε ακατάστατα χρονικά διαστήματα (μητρορραγία).
Πίεση, βάρος ή και πόνο στην κοιλιά
Συχνουρία
Δυσκολία στην ούρηση, κατά την έναρξη ή και με αδυναμία πλήρους κένωσης της κύστης
Δυσκοιλιότητα
Οσφυαλγία ή και πόνος που αντανακλά στους γλουτούς και τους μηρούς
Πόνος στην επαφή (δυσπαρευνία)
Επί εγκυμοσύνης, ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος, μπορεί να υποστούν εκφύλιση με έντονο κοιλιακό πόνο ή και να προκαλέσουν πρόωρο τοκετό.
Σπάνια, ανάλογα με την έκφυσή τους μπορεί να αποτελέσουν παράγοντα υπογονιμότητας.

ΑΙΤΙΑ

Δεν γνωρίζουμε την αιτία δημιουργίας τους αλλά οι έρευνες και οι κλινικές παρατηρήσεις έχουν εντοπίσει ορισμένες παραμέτρους, όπως:

Γενετικές μεταβολές: πολλά ινομυώματα εμπεριέχουν γονίδια που διαφέρουν από αυτά των τυπικών κυττάρων της μήτρας
Ορμονικά αίτια: τα ινομυώματα έχουν περισσότερους υποδοχείς οιστρογόνων και προγεστερόνης με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν άμεσα υπό την επίδραση αυτών των ορμονών.
Αυξητικοί παράγοντες: εμπεριέχουν ουσίες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των ιστών όπως IGF.
Εξωκυττάριο πλάσμα (ECM): Το εξωκυττάριο πλάσμα ή θεμέλιος ουσία είναι ένα υλικό που κρατά τα κύτταρα κολλημένα μεταξύ τους όπως η λάσπη συγκολλά τα τούβλα. Στα ινομυώματα είναι και περισσότερο και μαζί με τους αυξητικούς παράγοντες τα κάνει ινώδη και σκληρά.

Τα ινομυώματα φαίνεται πως αναπτύσσονται από κάποιο βλαστικό κύτταρο που υπάρχει ανάμεσα στα μυϊκά κύτταρα της μήτρας (μυομήτριο) και διαιρείται επαναλαμβανόμενα, δημιουργώντας ένα σκληρό ινώδες μόρφωμα που ξεχωρίζει από τον παρακείμενο μυϊκό ιστό.

ΤΥΠΟΙ ΙΝΟΜΥΩΜΑΤΩΝ

Τα ινομυώματα μπορεί να αναπτυχθούν οπουδήποτε στη μήτρα και να ποικίλλουν σε μέγεθος, από αυτό ενός μπιζελιού, έως και αυτό ενός πεπονιού!

Οι κυριότεροι τύποι είναι:

Ενδοτοιχικά – ο συχνότερος τύπος όπου η ανάπτυξη είναι εντός του μυϊκού τοιχώματος της μήτρας.
Υποορογόνια – αναπτύσσονται στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας, προς τα έξω, κάτω από τον εξώτερο χιτώνα της μήτρας (του ορογόνου).

Υποβλεννογόνια – αναπτύσσονται ακριβώς κάτω από την εσωτερική επικάλυψη της μήτρας, δηλαδή κάτω από το ενδομήτριο, προς τα μέσα.

Σε κάποιες περιπτώσεις, τα υποβλεννογόνια και τα υποορογόνια ινομυώματα μπορεί να εκφύονται από το μυομήτριο με ένα λεπτό μίσχο ιστού και τότε ονομάζονται μισχωτά.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Αν και τα ινομυώματα δεν μπορεί να θεωρηθούν ως μια επικίνδυνη κατάσταση, ιδιαίτερα στις μέρες μας, μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα, αναλογικά με το μέγεθός τους και την υποκείμενη κατάσταση υγείας ή τον τρόπο ζωής της ασθενούς. Η αναιμία μπορεί να είναι σημαντική λόγω της αυξημένης απώλειας αίματος αν και σπάνια θα χρειαστεί μετάγγιση. Πόνοι, όμως, έντονη καταβολή, διαταραχές της λειτουργίας του εντέρου και της κύστης μπορεί να αλλοιώσουν την ποιότητα ζωής ή την απόδοση στην εργασία.

Στην κύηση, τα υποβλεννογόνια ινομυώματα μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα υπογονιμότητας, ιδιαίτερα, αποβολή σε μεγάλη ηλικία κύησης. Μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο αποκόλλησης του πλακούντα, υπολειπόμενης ενδομήτριας ανάπτυξης και πρόωρου τοκετού. Σπάνια, τα ινομυώματα στην κύηση μπορεί να υποστούν υγρά εκφύλιση, δηλαδή, να αρχίσουν να «ρευστοποιούνται», μαλακώνοντας σε σύσταση, διαδικασία ακίνδυνη μεν αλλά με έντονο πόνο που μπορεί να θέσει και διαγνωστικές παγίδες.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Αν και συνεχίζει η ερευνητική προσπάθεια της μελέτης της γένεσης των ινομυωμάτων, ελάχιστη πρόοδος υπάρχει ως προς την πρόληψη. Φαίνεται πως η υγιεινή διατροφή και άσκηση ως παράμετροι διατήρησης του ιδανικού σωματικού βάρους μειώνουν τον κίνδυνο της ανάπτυξής τους. Για κάποιους ερευνητές, τα αντισυλληπτικά συσχετίζονται με μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ – ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Τα ινομυώματα δεν χρειάζονται να αντιμετωπιστούν αν δεν προκαλούν συμπτώματα ή επιπλοκές. Έτσι κι αλλιώς, μετά την εμμηνόπαυση συρρικνώνονται.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι αντιμετώπισης, ανάλογα με τις ανάγκες και τους περιορισμούς της ασθενούς. Ο συνηθέστερος, ριζικότερος και απλούστερος τρόπος είναι χειρουργικός με προτίμηση στις μεθόδους ελάχιστης παρέμβασης. Παρόλα αυτά εξατομικευμένοι λόγοι αποφυγής ή αναστολής ενός χειρουργείου μπορεί να υποδείξουν συντηρητικότερους τρόπους ανακούφισης από τα συμπτώματα ή συρρίκνωσής τους.

Φάρμακα για τα συμπτώματα

Ενδομητρικό σπιράλ εμποτισμένο με ορμόνη – που απελευθερώνει σταδιακά μικροποσότητες προγεστερόνης, λεβονογεστρέλης (LNG-IUS ή Mirena®) που εμποδίζει την καταμήνια πάχυνση του ενδομητρίου, σταματώντας την απώλεια αίματος, «κόβοντας» πρακτικά την περίοδο, χωρίς όμως να βάζει τον οργανισμό σε εμμηνόπαυση.

Τρανεξαμικό οξύ – όταν η χρήση του LNG-IUS δεν είναι επιλέξιμη μέθοδος, τότε η χρήση αυτού του φαρμάκου βοηθά στο σχηματισμό θρόμβων. Η χρήση του δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 3-4 ημέρες και πάντα καθ’ υπόδειξη του ιατρού που μπορεί να προσδιορίσει τις τυχόν αντενδείξεις χορήγησης, λόγω των κινδύνων που κρύβει η έντονη θρομβοφιλική του ιδιότητα.

Αντιφλεγμονώδη – όπως ιβουπροφαίνη ή μεφαιναμικό οξύ, που μπορεί να λαμβάνεται 3 φορές την ημέρα για την πρώτη ημέρα της περιόδου με σκοπό την μείωση του αίματος που χάνεται στην περίοδο ή και την αντιμετώπιση του πόνου.

Αντισυλληπτικά – με την ίδια με την παραπάνω δράση και για τους ίδιους λόγους.

Προγεσταγόνα από το στόμα ή ενέσιμα– με σκοπό ανάλογο με αυτόν της χρήσης του LNG-IUS.

Φάρμακα για τη συρρίκνωση των ινομυωμάτων

GnRH ανάλογα – είναι ενέσιμα ως κύριο μηχανισμό δράσης έχουν να παρεμβαίνουν στη λειτουργία της υπόφυσης του εγκεφάλου αποτρέποντας τις ορμόνες να παράγουν οιστρογόνα κι ως εκ τούτου σταματώντας την περίοδο, την απώλεια αίματος και την σμίκρυνση του μεγέθους των ινομυωμάτων. Ουσιαστικά θέτουν τον οργανισμό σε τεχνητή εμμηνόπαυση για όλο τον χρόνο δράσης τους και με όλες τις αναπόφευκτες παρενέργειες που την συνοδεύουν. Συνήθως χρησιμοποιούμε αυτά τα φάρμακα για βραχύ χρονικό διάστημα, έως 6 μήνες, για να ελεγχθεί η αιμορραγία, εν αναμονή ενός χειρουργείου, π.χ. μέχρι την προσωρινή διόρθωση της αναιμίας. Δεν αποτελούν θεραπεία των ινομυωμάτων γιατί πολύ γρήγορα μετά τη διακοπή των GnRH αυτά ανακτούν το αρχικό τους μέγεθος και τον αρχικό ρυθμό ανάπτυξης.

Χειρουργική αντιμετώπιση

Υστερεκτομή – σε περιπτώσεις με ογκώδη μήτρα λόγω πολλαπλών ινομυωμάτων σε γυναίκα που έχει συμπληρώσει την οικογένειά της, με βαριές μητρορραγίες μπορεί να είναι επιλέξιμη η πιο ριζική λύση αφαίρεσης της μήτρας. Είτε λαπαροσκοπικά, είτε με ανοικτές κλασσικές μεθόδους, είτε με γενική ή και με επισκληρίδιο αναισθησία, ανάλογα με τις εξατομικευμένες ανάγκες της ασθενούς αποτελεί στις μέρες μας μια χαμηλής νοσηρότητας επέμβαση.

Εκπυρήνιση ινομυωμάτων – με μεθόδους ανάλογες με αυτές της υστερεκτομής, λαπαροσκοπικές ή ανοικτές, υπό γενική ή περιοχική αναισθησία, επιχειρείται η αφαίρεση των ινομυωμάτων από το σώμα της μήτρας.

Υστεροσκοπική κατάτμηση ή εκτομή των ινομυωμάτων – μέσω του υστεροσκοπίου εισάγεται είτε μια συσκευή κατάτμησης του ινομυώματος (morcellator), είτε μία ηλεκτροφόρα αγκύλη (resectoscope) στην κοιλότητα της μήτρας και αφαιρούνται σε κομμάτια τα υποβλεννογόνια ινομυώματα κατά το ποσοστό τους που προβάλει στην κοιλότητα.

Μη χειρουργικές μέθοδοι

Εμβολισμός των μητριαίων αρτηριών – εκτελείται από εξειδικευμένο ακτινολόγο και έγκειται στην εισαγωγή ενός καθετήρα σε μεγάλο αγγείο του μηρού και στη συνέχεια στην ακτινοσκοπική καθοδήγηση του έως τα αγγεία της μήτρας, τα οποία αποκλείονται, κόβοντας έτσι την κυκλοφορία του αίματος που τροφοδοτεί και τρέφει τα ινομυώματα.

Υπό MRI καθοδήγηση διαδερμική καταστροφή των ινομυωμάτων με laser ή με υπέρηχο. Πρόκειται για σχετικά νέα μέθοδο που έχει εφαρμογή σε ορισμένα μόνο ινομυώματα με λίγα ακόμη δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους που πιθανόν να εγκυμονεί ή σχετικά με το μακροχρόνιο όφελος.

Υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση συρρίκνωση με ραδιοσυχνότητες.(RFA). Όπως και με την MRI, υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα σχετικά με το όφελος και τους κινδύνους που ακολουθούν τη μέθοδο αυτή.