ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ
(PCOS)
Πρόκειται για ένα σύνολο συμπτωμάτων που προκαλούν αναπαραγωγικά, μεταβολικά προβλήματα όπως υπογονιμότητα, έλλειψη περιόδου, ακμή, υπερτρίχωση και να επηρεάσει την εμφάνιση μιας γυναίκας. Εμφανίζεται στο 5-15% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, ανάλογα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούμε για τον χαρακτηρισμό του συνδρόμου.
Η υπερηχογραφική εικόνα των ωοθηκών δείχνει διπλάσιες σε μέγεθος ωοθήκες λόγω πολλαπλών ωοθυλακίων, μικρών δηλαδή κυστιδίων που έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν καθένα από αυτά ένα ωάριο. Βέβαια, υπάρχουν γυναίκες, ιδίως νέες μικρότερες των 26 ετών, με τέτοια εμφάνιση ωοθηκών χωρίς όμως να έχουν το σύνδρομο, ούτε κάποιου είδους διαταραχές ειδικές για το σύνδρομο.
H αιτία του συνδρόμου είναι πολυπαραγοντική, με υψηλότερη συχνότητα στα μέλη της ίδιας οικογένειας και κυριότερο μηχανισμό την διαταραχή των ανδρικών ορμονών στο αίμα της γυναίκας, όπως και διαταραχές στην ανταπόκριση της ινσουλίνης στην αύξηση μεταβολισμό των σακχάρων, όπως συμβαίνει και στους διαβητικούς. Εντούτοις, ορμονικές διαταραχές σαν κι αυτές που τυπικά παρουσιάζονται στο σύνδρομο μπορεί να μην συνοδεύονται από την χαρακτηριστική εικόνα των πολυκυστικών ωοθηκών, όπως και ενώ μπορεί να υπάρχουν όλα τα κλινικά σημεία του συνδρόμου, οι ορμόνες παραμένουν εντός των φυσιολογικών επιπέδων.
Τα συμπτώματα εμφανίζονται περίπου από την ηλικία της εφηβείας έως και κάπου στα μέσα της ηλικιακής δεκαετίας των 20:
- Ολιγομηνόρροια ( λιγότερες από 9 περίοδοι στον χρόνο)
- Ακμή και αυξημένη λιπαρότητα του δέρματος
- Υπερτρίχωση
- Σημαντική απώλεια μαλλιών από την κεφαλή (Αλωπεκία)
- Παχυσαρκία ή γρήγορη αύξηση και δυσκολία στην απώλεια βάρους.
- Υπέρχρωση των πτυχών του δέρματος, όπως μασχάλες, βουβώνες, στο μέτωπο, στον ομφαλό (Μελαγχρωματική Ακάνθωση)
- Υπογονιμότητα
- Ροχαλητό και κακή ποιότητα ύπνου έως και άπνοια που μπορεί να οδηγήσει σε υπνηλία και κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Η δυσκολία στη σύλληψη δεν σημαίνει πως μια γυναίκα δεν μπορεί να μείνει έγκυος, αλλά το PCOS είναι μία από τις κύριες αιτίες που κάποια μπορεί να αναγκαστεί να ζητήσει ιατρική βοήθεια σε οποιοδήποτε επίπεδο γιατί η φυσική σύλληψη μπορεί να είναι δύσκολη, κυρίως όταν υπάρχει ολιγομηνόρροια, λόγω των ανωορρηκτικών κύκλων (χωρίς παραγωγή ωαρίου). Βέβαια, όταν μια γυναίκα δεν επιθυμεί εγκυμοσύνη θα πρέπει να παίρνει όλα τα μέτρα αντισύλληψης, γιατί ακόμη και χωρίς ή και σπάνια περίοδο, μια γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας με μήτρα κι ωοθήκες, εξ’ ορισμού μπορεί να μείνει έγκυος.
Η διάγνωση των πολυκυστικών ωοθηκών τίθεται όταν συνήθως υπάρχουν δύο από τα παρακάτω:
- Σπάνιες έως και καθόλου περίοδοι
- Αύξηση της τριχοφυΐας στο πρόσωπο και στο σώμα ή/και υψηλά επίπεδα ανδρογόνων στο αίμα
- Υπερηχογραφική εικόνα που να δείχνει μεγάλες ωοθήκες με πολλά ωοθυλάκια. Βέβαια, όταν οι ωοθήκες εμφανίζουν αυτή την εικόνα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει και PCOS, γι’ αυτό και σε αυτές τις περιπτώσεις για να τις ξεχωρίσουμε από το τυπικό σύνδρομο τις χαρακτηρίζουμε ως «μικροκυστικές».
Συνήθως οι ασθενείς με PCOS έχουν συμπτώματα που πάνε κι έρχονται ιδιαίτερα μάλιστα όποτε αυξάνει και μειώνεται το σωματικό βάρος.
Το PCOS συσχετίζεται και με εκδηλώσεις ή επιπλοκές που εμφανίζονται αργότερα στη ζωή μιας γυναίκας:
- 1 με 2 στις 10 γυναίκες με PCOS σε κάποια στιγμή της ζωής τους μπορεί να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη ιδιαίτερα μάλιστα αν : ⅰείναι μεγαλύτερες των 40 ετών
ⅱέχουν συγγενείς με διαβήτη
ⅲ ανέπτυξαν διαβήτη κύησης
ⅳ είναι υπέρβαρες με δείκτη μάζας (BMI) > 30
- Εμφανίζουν αρτηριακή υπέρταση και αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων που συσχετίζονται περισσότερο με τα αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων, ινσουλίνης, λιπιδίων και σακχάρου.
- Ένας μικρός αριθμός ασθενών με ελάχιστες ή και καθόλου περιόδους κατά τη διάρκεια του χρόνου μπορεί να εμφανίσουν πάχυνση του ενδομητρίου που δεν προλαβαίνει να αποφορτιστεί με την περίοδο, παχύνεται και με τον καιρό μπορεί να εξαλλαχθεί σε κάτι άτυπο έως και κακόηθες. Πάντως το PCOS δεν σχετίζεται με καρκίνο των ωοθηκών ή του μαστού.
- Μελαγχολία, ευσυγκινησία και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Στην εγκυμοσύνη υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης ή διαβήτη κύησης.
Δεν υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Η όποια φαρμακευτική αγωγή αποσκοπεί στη διαχείριση των προβλημάτων ή των συνεπειών του συνδρόμου, χωρίς όμως να μπορεί να επιδείξει σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα από όσο ένας υγιεινός τρόπος ζωής με ισορροπημένη διατροφή και συστηματική άσκηση μπορεί να επιτύχει, με εξαίρεση βέβαια την έστω και με φαρμακευτικό τρόπο εξασφάλιση περιόδου τουλάχιστον 4-5 φορές τον χρόνο ή και την βελτίωση της ακμής και της υπερτρίχωσης.
- Υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή με φρούτα, λαχανικά, άπαχο κρέας, ψάρι, πουλερικά κι ολικής άλεσης δημητριακά. Μείωση της κατανάλωσης άλατος, οινοπνεύματος, ζάχαρης και καφεΐνης.
- Σταθερά γεύματα, ιδίως καλό πρωϊνό
- Συστηματική αεροβική άσκηση με κατ’ ελάχιστον 40 λεπτά επί 3 φορές την εβδομάδα.
Σκοπός της υγιεινής ζωής κατά κύριο λόγο είναι η διατήρηση του βάρους εντός φυσιολογικών ορίων και η καλή φυσική και ψυχολογική κατάσταση της ασθενούς.
Ακόμη και για όσες καταφεύγουν στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, η απώλεια βάρους κι η άσκηση είναι η καλύτερη προετοιμασία για την αύξηση της αποτελεσματικότητα της όποιας θεραπείας.