ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΑΣΤΩΝ

Καλοήθεις

Ως καλοήθεις, μη καρκινικές καταστάσεις του μαστού χαρακτηρίζονται οι μη φυσιολογικές αναπτύξεις κυττάρων ή οι μεταβολές του μαστικού αδένα που προβάλουν με ποικίλη συμπτωματολογία και γίνεται αντιληπτή από την ίδια τη γυναίκα ή τον ιατρό κατά τον τακτικό προληπτικό έλεγχο ή είναι τυχαίο εύρημα στη μαστογραφία ή τον υπέρηχο μαστών.

Είναι αναμφίβολα συχνότερες από τις κακοήθειες, αλλά σε κάθε περίπτωση χρειάζονται διερεύνηση προς αποκλεισμό του καρκίνου που προβάλει με τον ίδιο τρόπο. Μερικές από αυτές τις καταστάσεις μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου για αυτό και κάποιοι τις κατηγοριοποιούν ανάλογα σε αυτές που:

δεν αυξάνουν τον κίνδυνο
αυξάνουν ελάχιστα τον κίνδυνο
αυξάνουν σχετικά τον κίνδυνο

Μαζί με το ιατρό σας θα διαμορφώσετε το πλάνο παρακολούθησης που αρμόζει στην περίπτωσή σας. Οι καταστάσεις με καθόλου ή ελάχιστο κίνδυνο τυπικά δεν χρειάζονται κάτι περισσότερο από τον συνηθισμένο προληπτικό έλεγχο. Για τις καταστάσεις που ανεβάζουν σχετικά τον κίνδυνο μπορεί να απαιτηθεί επανάληψη των μαστογραφιών ή και συμπληρωματική διάγνωση με εντοπιστικές λήψεις μαστογραφίας ή υπέρηχο ή μαγνητική τομογραφία. Ίσως σας προταθεί και λήψη βιοψίας ή κυτταρολογική εξέταση της βλάβης. Η τυχόν συνύπαρξη θετικού οικογενειακού ιστορικού ή άλλων παραγόντων κινδύνου επηρεάζουν τη κατάστρωση του σχεδίου ελέγχου και αντιμετώπισης, εξατομικευμένα κι ανάλογα με τα δεδομένα των εξετάσεων.

Σημεία και συμπτώματα που μπορεί να συνοδεύουν αυτές τις καταστάσεις είναι:

πόνος, οίδημα, και/ή ευαισθησία
ψηλαφητό ογκίδιο
ερεθισμός του δέρματος
κοκκινίλα ή απολέπιση του δέρματος της θηλής
μεταβολές στο μέγεθος, το σχήμα ή το περίγραμμα του μαστού
πόνος ή και εισολκή της θηλής (εισέχει προς τα μέσα), παραμόρφωση ή και συρρίκνωση της περιβάλλουσας περιοχής.
έκκριση υγρού από τη θηλή που δεν θυμίζει γάλα, αλλά είναι από διάφανο ή υποκίτρινο, ή πρασινωπό έως και σκούρο καφέ, μαύρο, ή έχει πρόσμιξη αίματος.
δερματικές βλάβες λόγω άλλων νοσημάτων που επεκτείνονται και στους μαστούς, όπως έκζεμα, ψωρίαση, ή μυκητίαση.

ΤΥΠΟΙ ΚΑΛΟΗΘΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

Κύστεις: μπορεί να είναι ευαίσθητες να έχουν κάποιο ψηλαφητό όγκο αλλά δεν αυξάνουν συνήθως τον κίνδυνο του καρκίνου και υποχωρούν μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα

Ινοαδενώματα: είναι οι πιο συνηθισμένοι καλοήθεις όγκοι του μαστού και μπορούν να εμφανιστούν μεταξύ των ηλικιών 15-35 ετών.

Ινοκυστικές αλλοιώσεις: τα μεταβαλλόμενα επίπεδα των ορμονών κάνουν τους μαστούς να είναι ογκώδεις με «γρομπαλάκια» πυκνοί και ευαίσθητοι, ιδιαίτερα πριν την περίοδο και συχνότερα στις ηλικίες 30-50 και δεν απαιτούν καμμιά παρέμβαση.

Υπερπλασία: κατάσταση που δημιουργείται από υπερανάπτυξη των κυττάρων που επενδύουν τους πόρους και τους αδένες του μαστού. Συνήθως δεν αυξάνει τον κίνδυνο και δεν απαιτείται θεραπεία. Αν, όμως, πρόκειται για «Άτυπη» υπερπλασία τότε το πιθανότερο είναι να χρειαστεί να αφαιρεθεί η πάσχουσα περιοχή γιατί προδιαθέτει σε ανάπτυξη κακοήθειας.

Θήλωμα πόρου: μικρή εκβλάστηση που αναπτύσσεται εντός του πόρου και μπορεί να προκαλέσει έκκριση από τη θηλή. Η κατάσταση αυτή απαντάται συνηθέστερα στις ηλικίες 30-50. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου αυξάνεται όταν υπάρχουν σύγχρονα 5 και άνω θηλώματα και απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση.

Πορεκτασία: περι- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα. Αποφραγμένοι γαλακτοφόροι πόροι, οιδηματώδεις και φλεγμονώδεις προκαλούν έκκριση και παραμόρφωση θηλής και μαστίτιδα γύρω από τον πόρο. Δεν αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου και μπορεί να χρειαστεί αντιβίωση για να υποχωρήσει.

Τραυματική νέκρωση λίπους: όταν χειρουργική επέμβαση σε γειτνιάζουσα περιοχή ή τραυματισμός ή ακτινοβόληση προκαλεί την δημιουργία υπερτροφικού ουλώδη ιστού που αντικαθιστά τοπικά τον φυσιολογικό ιστό και έχει την αίσθηση ψηλαφητού ογκιδίου. Δεν προκαλεί καρκίνο και δεν υπάρχει λόγος αντιμετώπισης.

Μαστίτις: πρόκειται για λοίμωξη του μαστίτη ιστού και συχνότερα προκαλείται από απόφραξη γαλακτοφόρου πόρου. Ο μαστός, κατά τόπους ή και γενικευμένα εμφανίζεται εξέρυθρος, θερμός, οιδηματώδης και ευαίσθητος. Μπορεί ακόμη να προκαλεί συμπτώματα παρόμοια με αυτά της γρίπης, όπως πυρετό, μυϊκά και οστικά άλγη, κακουχία, εμπύρετο. Εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά κατά το θηλασμό και απαιτεί συστηματική και επίμονη προσπάθεια άντλησης του γάλακτος, θερμά επιθέματα και ίσως αντιβίωση.

ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

η φυσική γήρανση του μαστού
οι επιδράσεις των ορμονών αναλογικά με την ηλικία, ή τoν κύκλο
η κύηση και ο θηλασμός
αντισυλληπτικά σκευάσματα και ορμονική θεραπεία υποκαταστάσεως
υπερκατανάλωση καφεΐνης

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Με απεικονιστικές μεθόδους: υπερηχογράφημα, ΜRI (μαγνητική τομογραφία)
Με κυτταρολογική ανάλυση του εκκρίματος της θηλής
Με κατευθυνόμενη βιοψία με βελόνη (core biopsy ή FNA) ή με χειρουργική εξαίρεση της βλάβης προς βιοψία

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

Συνήθως οι περισσότερες καλοήθεις βλάβες υποχωρούν από μόνες τους χωρίς άλλη παρέμβαση. Δεν αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, αν και κάποιοι πολύ συγκεκριμένοι τύποι στερεών μορφωμάτων εξαιρούνται. Σε αυτή την περίπτωση ίσως απαιτηθεί συχνότερη παρακολούθηση και περισσότερες εξετάσεις. Έτσι, γενικά θα μπορούσε να ειπωθεί πως η παρακολούθηση καθορίζεται από την ηλικία, τους παράγοντες κινδύνου της συγκεκριμένης ασθενούς και των αποτελεσμάτων των εξετάσεων.

ΚΥΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΑΣΤΟΥ

Οι μεταβολές στο επίπεδο των ορμονών που επισυμβαίνουν στην εγκυμοσύνη, μπορεί να η αιτία ανάπτυξης ογκιδίων ή ευαισθησίας ή εκκρίσεων από τη θηλή. Περιοχές σκλήρυνσης («πέτρωμα») ή ερυθρότητα και ευαισθησία που συνιστούν τη «γαλακτοφορίτιδα» είναι συχνά κατά τον θηλασμό, έως και του σημείου της επιμόλυνσης, όπως στη μαστίτιδα. Επίσης, έντονοι διαξιφιστικοί πόνοι που ξεκινούν από την περιοχή της θηλής και σταδιακά μπορούν να επεκταθούν και σε ολόκληρο τον μαστό είναι ενδεικτικοί μυκητίασης, αν και είναι φαινόμενο μάλλον σπάνιο στο θηλασμό. Οι μεταβολές που εμφανίζονται κατά την κύηση και τη γαλουχία σπανίως κρύβουν κακοήθεια, αλλά λόγω των περιορισμών που θέτουν αυτές οι καταστάσεις στην διαγνωστική προσπέλαση, χρειάζεται περίσκεψη πριν προχωρήσει κανείς στον αποκλεισμό του καρκίνου ως εκδοχή των αλλοιώσεων αυτών.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει κανείς για την αποτροπή εμφάνισης των όγκων του μαστού, έστω κι αν είναι καλοήθεις. Μπορεί όμως προληπτικά να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου, όπως και στην ατυχή αυτή περίπτωση να εντοπιστεί έγκαιρα και ως εκ τούτου να θεραπευτεί πλήρως, ακολουθώντας τα παρακάτω:

τακτικός έλεγχος με μαστογραφίες βάσει των διεθνών πρωτοκόλλων, όπως διαμορφώνονται ανά ηλικία και το ιστορικό (ατομικό και οικογενειακό)
τακτική αυτοεξέταση των μαστών, ώστε να εξοικειωθεί η κάθε γυναίκα με την υφή του δικού της μαστού
διατήρηση σωματικού βάρους κοντά στο ιδανικό
συχνή φυσική άσκηση
υγιεινή διατροφή
συνετή κατανάλωση αλκοόλ
διακοπή καπνίσματος
σωστή εκτίμηση της αναγκαιότητας ή μη χρήσης ορμονικής θεραπείας αποκατάστασης ανάλογα με τις προσδοκίες, τις ανάγκες και τους τυχόν περιορισμούς από το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό
υιοθέτηση μιας μη ορμονικής μορφής αντισυλληπτικής μεθόδου.

ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ

Η αυτοεξέταση των μαστών είναι μία βήμα-βήμα μέθοδος που μπορούν να ακολουθήσουν οι γυναίκες ώστε αφενός να εξοικειωθούν με την υφή του μαστού τους κι αφετέρου να ενισχύσουν την δυνατότητα προληπτικού εντοπισμού και έγκαιρης αντιμετώπισης της οποιασδήποτε αλλοίωσης τυχόν εμφανιστεί στους μαστούς τους.

Η αυτοεξέταση αυξάνει εξαιρετικά την αποτελεσματικότητα της πρόληψης γιατί οδηγεί έγκαιρα τη γυναίκα στον ιατρό της και την εκπαιδεύει παράλληλα στο να είναι συνεπής ως προς τον ετήσιο έλεγχο της υγείας του μαστού.

Δεν υποκαθιστά την εξέταση από τον ιατρό της πρωτοβάθμιας αντιμετώπισης με τον ετήσιο κλινικό έλεγχο, ούτε και μπορεί να αντικαταστήσει τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο με μαστογραφία.

Η κατάλληλη στιγμή για την αυτοεξέταση είναι μια φορά κάθε μήνα. Οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας που έχουν ακόμη την περίοδό τους θα πρέπει να διαλέξουν μία μέρα αμέσως μετά την περίοδο. Όσες έχουν ακατάστατες περιόδους, όπως και οι μετεμμηνοπαυσιακές μπορούν να διαλέξουν μία ημέρα μέσα στον μήνα που εύκολα μπορούν να θυμούνται, όπως την 1^η ή την τελευταία ημέρα του μήνα ή μία ημερομηνία με τον προσφιλή τους αριθμό.

Η εξέταση των μαστών διαρκεί μερικά λεπτά μόνο είτε το πρωί με το που ντύνεται μία γυναίκα ή το βράδυ με το που αλλάζει για να κοιμηθεί, ή όταν κάνει μπάνιο, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:

ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗΣ:

Επισκόπηση: στέκεστε μπροστά στον καθρέπτη πρώτα με τα χέρια κρεμασμένα στο πλάι του κορμού σας, παρατηρώντας τυχόν μεταβολές στο σχήμα και την εμφάνιση των μαστών. Σημειώστε πως οι δυο μαστοί εκ της φύσης τους δεν είναι ακριβώς πανομοιότυποι ως προς το μέγεθος και το ύψος τους. Ακολούθως με τα χέρια στη μέση, ώστε να συσπαστεί ο θωρακικός μυς, γέρνετε μπροστά, παρατηρώντας αν και οι δύο μαστοί ομοιόμορφα γέρνουν κι αυτοί προς την ίδια κατεύθυνση, ή αν φαίνεται ένας από τους δυο να είναι καθηλωμένος στο θωρακικό τοίχωμα. Στη συνέχεια υψώνετε τα δυο σας χέρια ελέγχοντας πως και οι δύο μαστοί ανεβαίνουν προς τα πάνω, όπως και πως δεν προβάλει κάτι έντονο από το πλάι των μαστών ή την κοιλότητα της μασχάλης.

Ψηλάφηση σε όρθια θέση: χωρίστε τον μαστό σε 4 τεταρτημόρια και με τα τρία σας πρώτα δάκτυλα πιέστε αρχικά ελαφρά και μετά πιο έντονα τον μαστό στο κάθε 1/4μόριο του κόντρα προς το τοίχωμα του θώρακος, ή κυκλικά από τη θηλή σε ομόκεντρους κύκλους προς την περιφέρεια, ή και συλλαμβάνοντας τμήμα-τμήμα τον κάθε μαστό με τα τρία σας δάκτυλα, με όποιο τρόπο «σας έρχεται χέρι», ώστε να εξετάσετε κάθε τμήμα του μαστού. Μην αμελήσετε να ψηλαφήσετε επισταμένως και το πλάι του μαστού που μεταπίπτει προς τη μασχάλη. Είναι ίσως το πιο ευαίσθητο σημείο και αυτό που μεταβάλει την ομοιογένειά του περισσότερο στη διάρκεια του κύκλου με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα αίσθημα ξενισμού που κάνει τις περισσότερες γυναίκες να αποφεύγουν την εξέταση αυτού του τμήματος, ή να την κάνουν πιο επιπόλαια. Εξετάστε επισταμένως την περιοχή γύρω και κάτω από τη θηλή, πιέζοντάς την ανάμεσα στα δάκτυλά σας για τυχόν απέκκριση υγρού.

Ψηλάφηση ξαπλωμένη: σε ύπτια θέση, όπου ο μαστός «απλώνει» πιο ομοιόμορφα, επαναλάβετε τα παραπάνω βήματα κατά τη ψηλάφηση σε όρθια θέση. Τοποθετήστε πρώτα το δεξί χέρι κάτω από το κεφάλι σας αφού πρώτα βάλετε ένα μαξιλάρι κάτω από τον σύστοιχο ώμο, και εξετάσετε με το αριστερό, διαδοχικά, κάθε τμήμα του μαστού και της σύστοιχης μασχαλιαίας κοιλότητας. Επαναλάβετε το ίδιο στην αντίθετη μεριά, εξετάζοντας με το δεξί χέρι τον αριστερό μαστό και τη μασχαλιαία χώρα, αφού πρώτα μεταφέρετε το μαξιλάρι κάτω από τον δεξιό ώμο. Ελέγξτε επισταμένα την περιοχή γύρω από τη θηλή, όπως και εκθλίψετε τη θηλή για να αποκλείσετε τυχόν εκροή εκκρίματος.