IUGR
ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΑ ΥΠΟΛΕΙΠΟΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Τι είναι;
Η ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη (IUGR – Intra-Uterine Growth Restriction) είναι η κατάσταση όπου το έμβρυο δεν μεγαλώνει ικανοποιητικά όπως θα αναμενόταν και το βάρος του είναι μικρότερο από αυτό που θα του αντιστοιχούσε για την εβδομάδα κύησης.
Υπάρχουν δύο τύποι IUGR:
- Συμμετρικό IUGR: όλα τα τμήματα του σώματος του εμβρύου είναι ομοιόμορφα μικρά σε μέγεθος σε σχέση με το αναμενόμενο
- Ασύμμετρο IUGR: το κεφάλι και ο εγκέφαλος του εμβρύου έχουν το αναμενόμενο μέγεθος, αλλά το υπόλοιπο σώμα του εμβρύου είναι μικρότερο σε μέγεθος, ως προς το αναμενόμενο.
Τι προκαλεί το IUGR;
Συχνά, συμβαίνει γιατί το έμβρυο δεν τρέφεται ικανοποιητικά, επειδή:
- Ο πλακούντας δεν προωθεί τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και το οξυγόνο στο αναπτυσσόμενο έμβρυο, είτε
- Η ροή του αίματος μέσω του ομφάλιου λώρου μειώνεται.
Επίσης, μπορεί να συμβεί επειδή η έγκυος:
- Καπνίζει, ή καταναλώνει αλκοόλ, ή κάνει χρήση ουσιών
- Είναι παχύσαρκη ή παθολογικά λιπόσαρκη
- Έχει χρόνια σοβαρή πνευμονοπάθεια ή χρόνια νεφροπάθεια
- Έχει κάποια λοίμωξη, όπως κυτταρομεγαλοιός (CMV), ερυθρά, τοξοπλάσμωση ή σύφιλη
- Κάνει χρήση συγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών όπως π.χ. αντιεπιληπτικών
- Έχει κάποιο αυτοάνοσο νόσημα όπως ερυθηματώδη λύκο.
- Αιματολογικό πρόβλημα, όπως σημαντική αναιμία, διαταραχές πηκτικότητας αίματος.
- Έχει αρτηριακή υπέρταση
- Κυοφορεί έμβρυο με γενετική διαταραχή ή συγγενή νόσο
- Έχει πολύδυμη κύηση
- Έχει ανωμαλίες διαπλάσεως του πλακούντα ή του ομφαλίου λώρου
- Έχει πάρει ελάχιστο βάρος ή και καθόλου κατά την εγκυμοσύνη της
Πως διαγνώνεται;
Κατά τη διάρκεια της κύησης με την κλινική εκτίμηση του μεγέθους της εγκύμονος μήτρας και την υπερηχογραφική παρακολούθηση. Με συγκεκριμένες παραμέτρους όπως:
- ο υπολογισμός συγκεκριμένων διαστάσεων του εμβρύου και η εκτίμηση του βάρους του,
- η μέτρηση των αντιστάσεων που συναντά η ροή του αίματος από τον πλακούντα προς το έμβρυο και
- η ποσότητα του αμνιακού υγρού
μπορεί να εκτιμηθεί αν η ανάπτυξη του εμβρύου είναι ομαλή και εντός των αναμενόμενων για την ηλικία κύησης ορίων.
Αν υπάρξει υποψία πως πρόκειται για IUGR κι ανάλογα με την εβδομάδα κύησης, και η παρακολούθηση γίνεται στενότερη και μπορεί να χρειαστούν επιπρόσθετες εξετάσεις, όπως:
- Συχνός υπερηχογραφικός έλεγχος
- Καταγραφή του καρδιακού ρυθμού, των αναπνευστικών κινήσεων και των κινήσεων του σώματος του εμβρύου
- Αιματολογικές εξετάσεις της μητέρας για τον αποκλεισμό συγγενών λοιμώξεων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το έμβρυο
- Αμνιοπαρακέντηση προς ανίχνευση τυχόν γενετικών διαταραχών που μπορεί να προκαλέσουν IUGR αλλά ενίοτε και για να ελεγχθεί ο βαθμός ωρίμανσης της λειτουργίας των πνευμόνων ή καλλιέργειας του αμνιακού υγρού προς διερεύνηση τυχόν λοίμωξης.
Πως αντιμετωπιζεται;
Η αντιμετώπιση καθορίζεται πρωτίστως από την ηλικία της κύησης και της κατάστασης υγείας που βρίσκεται το έμβρυο και έγκειται στο πόσο μακριά μπορεί να τραβήξει μια κύηση από τη στιγμή της διάγνωσης έως τη γέννηση. Με την υπερηχογραφική εξέταση ο ιατρός μπορεί να αντιληφθεί αν η ανάπτυξη του εμβρύου ως προς τις διαστάσεις του και το εκτιμώμενο βάρος του αντιστοιχούν σε αυτό που αναμένεται για την συγκεκριμένη εβδομάδα κύησης. Σε αντίθετη περίπτωση, με τη βοήθεια του Doppler του ομφάλιου λώρου και των αγγείων της κοιλιάς και του εγκεφάλου μπορεί να εκτιμήσει πόσο εύκολα ή όχι ρέει το αίμα από τον πλακούντα προς το έμβρυο και κατά συνέπεια πόσο εύκολα φτάνουν προς αυτό το οξυγόνο και οι θρεπτικές ουσίες που απαιτούνται. Σε συνδυασμό με τυχόν προβλήματα που μπορεί να ταλαιπωρούν την μητέρα όπως π.χ. υπέρταση ή προϋπάρχων διαβήτης ή ακόμη και κακή θρέψη ο ιατρός μπορεί να καταρτίσει το πλάνο αντιμετώπισης. Εφόσον από πλευράς μητέρας μπορεί να αρθεί το αίτιο, τότε θεραπεύεται η μητέρα και εντατικοποιώντας την παρακολούθηση του εμβρύου παρατηρεί αν ανταποκρίνεται και το έμβρυο. Αν όμως το έμβρυο έχει σταματήσει να αναπτύσσεται τότε αναγκαστικά πρέπει να γεννηθεί το παιδί. Ανάλογα με την ηλικία της κύησης εκτιμάται σε τι κατάσταση ωριμότητας βρίσκεται η αναπνευστική του λειτουργία και με την κατάλληλη προετοιμασία και, αν χρειαστεί, σε συνεννόηση με τους νεογνολόγους, καθορίζεται η σωστή στιγμή της γέννησης. Αυτό μπορεί να γίνει με πρόκληση φυσιολογικού τοκετού ή αν κριθεί πως είναι επικίνδυνο για το έμβρυο να εκτεθεί στο στρες ενός κολπικού τοκετού με καισαρική τομή.
Ποια προβλήματα μπορεί να προκύψουν;
Τα παιδιά με IUGR βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα που σχετίζονται κυρίως με την προωρότητα και το χαμηλό σωματικό τους βάρος, αν γεννηθούν πολύ νωρίτερα από το αναμενόμενο. Έτσι, μπορεί να χρειαστεί να παραμείνουν περισσότερο στο νοσοκομείο, ακόμη ίσως και να εισαχθούν στην εντατική μονάδα νεογνών (ΜΕΝΝ), για να υποστηριχθούν οι βασικές τους λειτουργίες και να εξασφαλιστεί η απαιτούμενη θρέψη τους, αλλά και να ελέγχονται συχνότερα για την έγκαιρη κατά το δυνατόν αντιμετώπιση επιπλοκών προωρότητας. Γιατί τα παιδιά με IUGR μπορεί να εμφανίσουν:
- Προβλήματα από εισρόφηση μηκωνίου. Περιεχόμενο από πρόωρη κινητοποίηση του εντέρου μπορεί να εισέλθει στον αναπνευστικό σωλήνα του εμβρύου προκαλώντας πνευμονία έως και πνευμοθώρακα
- Προβλήματα στην αναπνοή και τη φυσιολογική ανάπτυξη των πνευμόνων
- Υπογλυκαιμία
- Διαταραχές του αίματος, όπως πολυκυτταραιμία, με αποτέλεσμα την δυσκολότερη ροή του αίματος στα αγγεία του
- Υποθερμία
- Ανωριμότητα του ανοσοποιητικού τους συστήματος στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων και αυξημένη πιθανότητα βαριάς λοίμωξης έως και σηψαιμία
- Προβλήματα όρασης
- Νευρολογικά ελλείματα και κινητικές διαταραχές
Εντούτοις, προβλήματα στη μετέπειτα υγεία που μπορεί να εμφανίσει ένα νεογνό που γεννήθηκε με IUGR μπορεί να οφείλονται όχι στην προωρότητα αλλά στην υποκείμενη αιτία που προκάλεσε την καθυστερημένη ανάπτυξη.
Τι μπορεί να κάνει μια έγκυος όταν διαγνωστεί πως το έμβρυο εμφανίζει IUGR ;
Να φροντίσει τον εαυτό της με το να:
- Τρώει υγιεινά ό,τι είναι ωφέλιμο και θρεπτικό. (Αν και στον δυτικό κόσμο, είναι δύσκολο μια γυναίκα να σιτίζεται τόσο άσχημα ώστε να μην παρέχει στο έμβρυο που κυοφορεί τα ελάχιστα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, εντούτοις σε περιπτώσεις δυσθρεψίας, είτε λόγω οργανικών διαταραχών είτε λόγω ψυχικών, οι συνέπειες μπορεί να είναι σημαντικές για τη μητέρα και το έμβρυο, οπότε και να απαιτείται και η συνδρομή κι άλλων ειδικοτήτων πέραν του μαιευτήρα).
- Κοιμάται ικανοποιητικά και τις σωστές ώρες. (Πέραν της μεγάλης σημασίας που έχει ο σωστός και ξεκούραστος ύπνος στην εγκυμοσύνη, συχνά η έλλειψή του μπορεί να οφείλεται σε άλλα αίτια που από μόνα τους μπορεί να συμβάλλουν στην προβληματική ανάπτυξη του εμβρύου).
- Να αποφεύγει το κάπνισμα, την κατάχρηση ουσιών, το αλκοόλ. (Το οξύμωρο είναι πως η αποφυγή αυτών των συνηθειών θα απέτρεπε εξαρχής την εμφάνιση του IUGR και κάποιων εκ των υποκείμενων αιτιών του, όπως π.χ. υπέρταση της κύησης, στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων! Παρόλα αυτά, η διακοπή τους, αφότου εμφανιστεί το πρόβλημα μπορεί να μην το ανατρέπει, μπορεί, όμως, να βελτιστοποιήσει τις συνθήκες της γέννησης του εμβρύου κερδίζοντας χρόνο και αποφεύγοντας τη μεγάλη προωρότητα).